Wapiga Debe: Wanaopiga Kelele Kurejesha Abiria Kwenye Daladala

Katika vituo vya mabasi jijini Dar es Salaam na miji mingine mikubwa nchini Tanzania, kuna kundi la vijana wanaofanya kazi inayojulikana kama "kupiga debe." Licha ya shughuli hii kupigwa marufuku mara kwa mara, bado inaendelea kuwa sehemu ya maisha ya usafiri wa umma.

Wapiga Debe ni Nani?

Wapiga debe ni watu wanaosaidia daladala kupata abiria kwa kupiga kelele kutangaza ruti ya gari, kuwashawishi watu kupanda, na wakati mwingine hata kuwavuta kwa nguvu kwenye gari. Kwa kazi hii, hupata ujira mdogo kutoka kwa makondakta au madereva wa daladala, mara nyingi kati ya shilingi mia chache hadi elfu kadhaa kwa siku kulingana na idadi ya abiria wanaopata.

Kwa Nini Wapiga Debe Wapo?

Licha ya kupigwa marufuku, wapiga debe bado wapo kwa sababu zifuatazo:

• Ushindani wa Daladala – Madereva na makondakta wanahitaji abiria haraka ili wapate faida, hivyo huajiri wapiga debe kusaidia kujaza gari.
• Ukosefu wa Ajira – Vijana wengi wanakosa ajira rasmi, na kazi ya kupiga debe inakuwa njia rahisi ya kupata kipato, hata kama ni kidogo.
• Utaratibu Dhaifu wa Usimamizi – Ingawa mamlaka za usafiri zimejaribu kuwaondoa, utekelezaji wa marufuku haujawa wa kudumu.

Changamoto Zinazohusiana na Wapiga Debe

• Usumbufu kwa Abiria – Wapiga debe mara nyingi huwasukuma au kuwavuta abiria kwa nguvu, jambo linalowakera wengi.
• Uhalifu na Utapeli – Baadhi yao wanahusishwa na wizi wa fedha na simu za abiria, hasa katika vituo vyenye msongamano.
• Kero kwa Mamlaka – Wakati mwingine hupiga kelele na kusababisha fujo katika vituo vya mabasi, kuvuruga utaratibu wa usafiri wa umma.

Je, Kuna Suluhisho?

Ili kukomesha tatizo la wapiga debe, mamlaka zinapaswa:

• Kuboresha Mfumo wa Usafiri wa Umma – Mfumo rasmi wa kupanga daladala na kuzuia ushindani holela unaweza kupunguza hitaji la wapiga debe.
• Kuimarisha Utekelezaji wa Sheria – Wapiga debe waliosababisha usumbufu wanapaswa kuchukuliwa hatua madhubuti ili kuzuia shughuli hiyo.
• Kutoa Ajira Mbadala – Vijana hawa wangepata fursa za kazi nyingine, tatizo hili lingepungua kwa kiasi kikubwa.

Ingawa wapiga debe wamepigwa marufuku mara nyingi, bado ni sehemu ya maisha ya usafiri katika miji mingi ya Tanzania. Swali kuu linabaki: Je, tatizo ni wapiga debe wenyewe au ni mfumo wa usafiri na ajira unaowalazimisha kuendelea kuwepo?